Softforming Uygulaması
Dr. Sabit TUNÇEL Doç.Dr.Tuncer DİLİK
Orman ürünleri sanayinde önemli bir yer tutan mobilya endüstrisi, gelişen teknoloji ve hızlı nüfus artışı ile birlikte, bilinçlenen tüketici ihtiyaçlarının artması, ile rekabetin yüksek olduğu piyasa şartlarında. Endüstrinin daha hızlı ve düşük maliyetler ile hizmet vermesi önem kazanmaktadır.
Bu bağlamda ülkemizde de bilinen adıyla laminatlı ürünler yaygın bir biçimde mutfak ve ofis mobilyalarında kullanılmaktadır. Ancak bu ürünlerin fiyatlarının, kullanılan malzemeden dolayı yüksek olması tüketiciyi kullanım yönünden aynı fonksiyonları koruyacak ve daha uygun fiyata elde edilebilecek, farklı ürün tiplerine yönlendirmektedir.
Laminatlı ürünlerde olduğu gibi yüzey kaplama malzemesi genellikle postforming olarak adlandırılan, panelin doğrusal kenarlarına dış bükey form verilerek üst yüzey malzemesi ile kaplanmasıdır. Buna alternatif olarak melaminli yonga levha veya mdflam malzemenin yine doğrusal kenarlarının istenilen şekilde iç bükey veya dış bükey form verilerek 0,45 mm kalınlığında pvc malzeme ile kaplanmasına softforming denilmektedir. Bu üretim modeli postforming uygulamalı ürünlere kıyasla daha düşük maliyetlere üretilebilmesi ve yüzey rengi ile, profillerin farklı renklerde uygulanmasına olanak sağlaması hem maliyet hem de estetik açıdan çeşitliliğe daha açık olması, postforming üründen biraz daha farklı estetik özelliğe sahip kılmaktadır. Yine istenir ise laminat kaplı yonga levha veya mdf malzemenin doğrusal kenarlarına softforming uygulaması yapılabilmektedir. Bu tamamen tasarımcının estetik anlayışı ve ürüne bakışı ile bağlantılıdır.
Softformıng işleminin uygulanacağı parçaya açılacak olan profil iki farklı şekilde uygulanmaktadır.
- Profil freze makinesinde açılıp daha sonra softforming yapılır.
- Profil softforming makinesinde ön frezeleme ünitesinde açılıp kenar bant yapılır.
Profilin softforming makinesinden bağımsız frezeleme işleminin yapılması, parça taşıma ve aynı parçanın iki kez makineye verilmesinden kaynaklanan zaman kayıplarına neden olmaktadır. Makineler arası taşımanın artması fabrika içi ara stok alanlarının ve çalışan sayısının artması anlamına gelmektedir. Dolayısı ile buda maliyet artışını beraberinde getirmektedir.
Softforming makinesinin ön frezeleme işlemini de yapıyor olması yukarıdaki maliyeti etkileyen olumsuzlukları ortadan kaldırdığı gibi, makine ayar zamanını da kısaltmaktadır. Ayrıca aynı hat üzerinde frezeleme ve softforming işleminin yapılması işlemin daha seri ve olası hatanın kolay fark edilebilir olması gibi avantajda sağlamaktadır.
Ayrıca ahşap sanayinde klasik atölye tipi çalışan, küçük ölçekli işletmelerin tercih ettiği ve imalata teknik olarak yaklaşmayan imalathanelerin, genellikle kullandığı veya yatırımı bilerek değil görerek yapan işletmelerin tercih ettiği tutkallı kenar bandı ile yapılan softforming işlemi vardır ki; bu elde edilen ürün kalitesi ve makinenin işleyişi açısından çok verimli bir uygulama değildir.
Softforming işleminde kaliteyi etkileyen unsurları veya makinenin ayarlanmasında özenle dikkat edilmesi gereken noktaları şu şekilde sıralayabiliriz.
Makine eğer ön frezeleme üniteli ise, yapılacak makine ayarında en önemli unsurlardan biri frezelemenin ve forma göre kenar bandına şekil verme işlemini yapan baskı rulolarının aynı hat üzerinde olmasına özen gösterilmeli. Bu iki ünite aynı hat üzerinde olmadığı taktirde istenilen kalitede yapışma ve şekillendirme yapılamaz. Eğer makine yalnızca softforming işlemi yapıyor ve frezeleme bağımsız olarak ayrı bir makinede açılıyor ise, burada dikkat edilecek nokta frezeleme işleminde bıçakların açtığı profili kaplayabilecek uygun baskı ruloları kombinasyonunu bulabilmektir.
Softforming işleminde ürün kalitesini etkileyen önemli unsurlardan biride bandın profil açılmış olan kenar veya kenarlara, istenilen mukavemette yapışmasını sağlamaktır. Buda yapışmayı sağlayan tutkalın açıkta kalma süresi ile ilişkilidir. Yapışma işleminin mukavemeti kenar bantlama ve softforming makinelerinde oldukça önemli unsurlardan dır. Softforming makinelerini kenar bantlama makinelerinden ayıran en önemli özellik. Kenar bantlama makinelerinde tutkal parçaya sürülürken softforming makinelerinde banda sürülmektedir. Banda sürülen tutkal parça ile birleşip baskı rulolarına gelene kadar ki; geçen sürede özelliğini yitirmemeli baskıya girdikten sonra soğuyarak yapışma süratle tamamlanmalıdır. Kullanılacak tutkalın açıkta kalma süresi makine hızı ile ters orantılıdır. Makine ne kadar hızlı ise tutkalın açıkta kalma süresi o kadar kısa olmalıdır. Aksi durumda istenilen yapışma sağlanamaz. Reaksiyonu tamamlanmamış tutkal parçanın kenarına uygulanan bandın sökülmesine sebep olabilir. Tutkal seçiminde bu unsur göze alınmalıdır.
Softforming makinelerinde ruloların ayarı postforming makinesinde olduğu gibi formun kaplanacağı malzemeyi deforme etmeden forma sıyırarak kaplaması gerekmektedir. Dolayısı ile baskı ruloları parçaya paralel ve teğet olarak ayarlanmalıdır. Baskı rulolarının parçaya paralel olmaması durumunda kenar bant malzemesi profilli yüzeye yapışma anında baskı rulolarından geçerken şu hatalar gözlenir.
a- bant yırtılır.
b- bant profilin dışına taşar
c- bantta kırışmalar olur.
Softforming makinesinde profilin bant ile kaplanmasından sonra, parçanın kenarında kalan bant fazlalıklarının makinenin çıkışında ki; kazıyıcı bıçaklar yardımı ile temizlenerek işlem tamamlanmış olur.
Kazıyıcı bıçaklar ayarlanırken malzeme yüzeyini ve bandı zedelemeden işlem yapacak şekilde ayarlanmalıdır. Fazla baskı uygulanması sonucunda malzemenin yüzeyinde veya bantlanmış kenarlarda hasara sebebiyet verebilir.
Softforming işlemi uygulanacak malzeme homojen ve boşluksuz olmalıdır bu nedenle genellikle MDF ye uygulanan işlem daha iyi sonuç vermektedir. Bununda en büyük nedeni kullanılan bandın 0,40 mm kalınlığında olması nedeni ile, herhangi bir şekilde kesitinde düz yüzey vermeyen malzeme aynı şekilde bandın yüzeyinde iz olarak çıkmaktadır. Özelikle yonga levhalarda uygulanan softforming işleminde eğer yonga levhanın orta tabakasını oluşturan yongalar iri ise softforming işleminde istenilen sonuç alınamamaktadır. Burada kullanılacak yonga levhanın kalitesi ve tabakalardaki yonga iriliği ve dağılımı oldukça önemlidir.