Ahşap Esaslı Ürünler ve Ambalaj Olarak Kullanımları

Serkan Aşıkkutlu

Özet

Bu çalışmanın konusu, ambalajlama ve ahşap esaslı ürünlerin ambalaj malzemesi olarak kullanımı hakkında bilgi vermektir.  Günümüzde ambalajlama konusu, özellikle ihracatı söz konusu olan mallar açısından son derece dikkat çeken bir konu olarak, işletmeleri yakından ilgilendirmektedir. Yakın geçmişte, bazı işletmelerin ambalajlama konusundaki bilgi düzeylerinin yetersiz oluşu ve gümrük anlaşmalarına uyulmaması nedenleri ile ciddi sıkıntıları yaşamış olmaları ve önemli maddi kayıplar yaşamaları, ambalajlama konusunun önemini bir kez daha ön plana çıkarmaktadır.

Giriş

Ambalajlama, ürünü üretim sonrası dış etkenlerden koruyan ve içine konan ürünleri bir arada tutarak, esasen dağıtım olarak adlandırılıp, taşıma, depolama, tanıtma ve reklam gibi pazarlama işlemlerini kolaylaştıran kâğıt, mukavva kutu, plastik ve benzeri malzemelerle kaplama işlemidir (Doğan ve Burdurlu, 1998).

Ambalaj, nakliyeden önce, sonra ve de nakliye boyunca ürünü korumakta ve onu bir arada tutmaktadır.  Ürün ambalajlanırken, ürüne has özellikler ve ihtiyaçlar unutulmamalıdır.  Gıda, kimyasal ve akıcı maddeler, zararlı maddeler vb. farklı uygulamaları gerektirmektedir.  Örneğin, gıdalar basıncaya karşı korunmaya ihtiyaç duyarken, eczacılık ürünlerinin sıcağa karşı korunması gerekmektedir (13paketleme_ve_etiketleme.pdf).

En uygun ambalaja karar verirken dikkat edilmesi gereken ürüne ait özellikler şunlardır (13paketleme_ve_etiketleme.pdf):

1. Kırılabilirlik,
2. Dayanıklılık,
3. Yüzeysel aşınmalara dayanma gücü,
4. Parasal değer,
5. Neme karşı hassasiyet,
6. Sıcaklık değişimlerinden etkilenme oranı,
7. Oksidasyon ve korozyon gibi kimyasal reaksiyonlara tepki,
8. Raf ömrü

1. Ahşap Ambalaj

1.2. ISPM 15 Ahşap Ambalaj Standardı

Ahşap esaslı ambalajlama malzemelerinin ihracat sırasında kullanılabilmesi için ISPM 15 standardı kullanılmaktadır. Bu standarda göre, herhangi bir ahşap ambalajda hiçbir zararlının ya da larvasının bulunmadığından emin olunması beklenmektedir (http://www.ufukahsapambalaj.com/ippc.html).

Her ahşap ambalaj tedarikçisi ve bunu kullananlar ahşabın tamamen garantili ve ISPM 15’ e uygun olduğunu kanıtlamak zorundadır.  Uygun olmayan ahşap ambalaj kullanılmış ürünler gönderilen üye ülkeler tarafından geri çevrilecektir (http://www.ufukahsapambalaj.com/ippc.html).

ISPM 15 Isıl İşlem: Ahşabın öz ısısının belirli değere yükseltilerek bekletildiği anlamına geliyor. Isıl işlemden geçirilmiş sayılabilmesi için, ahşabın öz ısısının en az 30 dakika boyunca minimum 56⁰C de bekletilmesi gerekmektedir. Kiln Dry (Fırın kurusu sıcaklık)/KD gerekli ısıya ulaşmış ise ısıl işlem (Heat Treatment) (HT) kabul edilmektedir (http://www.ufukahsapambalaj.com/ippc.html).

ISPM 15 kalınlığı 6 mm’ den fazla olan ve gemi ile nakledilecek ahşap ambalaj malzemelerinin üreticisi tarafından işaretlenmesi için Uluslararası Bitki Koruma Birliği ile yapılan sözleşme esasına dayanır (http://tr.wikipedia.org/wiki/ISPM_15).

Bütün ahşaptan oluşan ambalaj malzemeleri (palet, sandık, kasa, takoz vs.) ısıl işleme tabi tutularak ya da metil bromür ile fumigasyon yapılmış olmalı ya da ambalaj malzemeleri kâğıt, plastik, ahşap kökenli ürün (sunta vb.) diğer alternatif malzemelerden oluşmalıdır (http://tr.wikipedia.org/wiki/ISPM_15).

Dünyanın en eski ambalajlarından olan ahşap ambalajlar, sertlik ve dayanıklılık özelliklerinden dolayı ağır, kırılgan yüklerin; havalandırılabilme özelliğinden dolayı da taze meyve ve sebzelerin ambalajlanmasında yoğun olarak kullanılmaktadır (www.ambalajsektoru.com).

1.3. Ambalaj Sektörünün Durumu

Dünya ekonomisindeki en önemli gösterge, dünya ticaret hacmidir. Dünya ticaret hacminin sürekli artışı, dünya ambalaj sektörüne de her zaman büyüme olarak yansımaktadır. Çünkü tüm ihracatlar ambalajla yapılmaktadır. Özellikle Avrupa ülkelerinde gıda ve içecek ambalajları, toplam ambalaj kapasitesinin %60’ını oluşturduğundan, gıda ve içecek sektöründeki her gelişme, ambalaj sektörüne de gelişme olarak yansımaktadır (www.ambalajsektoru.com).

İçecekten yiyeceğe, ilaçtan, kozmetiğe ve tüm tüketim mallarına kadar çok geniş bir kullanım alanına sahip olan ambalaj sanayisi, yılda ortalama %3,5 civarında büyüme oranına sahiptir (Ambalaj Sanayi Sektör Raporu 2008).

En hızlı büyüyen ulusal ambalaj pazarlarından biri olan Türkiye, pazar büyüklüğü olarak da dünyada ilk 15 ülke içinde yer almaktadır (Ambalaj Sanayi Sektör Raporu 2008).

Son 5 yıldır aralıksız büyüyen Türk Ambalaj Sanayisinde yaklaşık 5000 firma faaliyet göstermektedir. Sağlanan istihdam ise 80 bin- 100 bin kişi dolayındadır (Ambalaj Sanayi Sektör Raporu 2008).

Ambalaj kullanım oranı, o ülkenin gelişmişlik düzeyi ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Ortalama olarak, Japonya’da 500 dolar, ABD’de 300 dolar, Avrupa’da 250 dolar olan yıllık kişi başına ambalaj tüketimi, ülkemizde 50 dolar kadar olup, dünya ortalamasına yakın bir değerde bulunmaktadır (www.ambalajsektoru.com).

1.4. Ahşap Ambalajın Temel Kriterleri

• Ahşap ambalajın sağlamlığı, kerestenin yoğunluğu, dayanıklılığı ve çakılan çivilerin zor ya da kolay sökülmesiyle doğru orantılıdır. Kuruduktan sonra, yoğunluğu 640 kg/m³’ten yüksek olanlar ambalaj için kullanılmamalıdır. Benzer şekilde yoğunluğu 350 kg/m³’ten düşük olan keresteler de sandık yapımı için uygun bulunmamaktadır.
• Kerestenin içerdiği nem miktarı % 15-20 oranında olmalıdır. Bu oran kuruduktan sonra kerestenin çekmesi ve taşımada ağırlık açısından önemli bulunmaktadır.
• Biçilen kereste hafif ya da ciddi bir takım kusurlara sahip bulunmamalıdır.
• Ahşap sandıkların oluşturulmasında ya da kapağının çakılmasında oluklu ya da özel diş açılmış çivilerin kullanılmasında yarar bulunmaktadır.
• Ahşap esaslı kutu ya da sandık üretmek için uygun boyutlu kerestenin seçilmesi hem ekonomik nedenlerle hem de ambalajın dayanıklılığı için önemli bulunmaktadır.
• Ürün ağırlığı da sandığın seçiminde göz önünde tutulması gereken önemli hususlardandır (ambalajsektoru.com).

2. Ahşap Esaslı Ambalaj Malzemeleri

2.1. Çivili Sandık

Bir dip, iki yan, iki baş ve bir kapağın birbirine çiviyle tutturulmuş paralel yüzlü ahşap ambalajlardır. Kullanım alanına göre çok değişik monte edilmiş çivili sandıklar bulunmaktadır (www.ambalajsektoru.com).

2.2. Papel

Özellikle kavak ağacı olmak üzere soyulmaya uygun yumuşak ağaç tomruklarının isteğe bağlı milimetrik boyutlarda, otomatik soyma makinelerinde soyulmasıyla elde edilen ahşap ambalaj malzemesi, demonte sandık malzemesi olarak kullanılan “Papel” dir. Papeller, otomatik soyma makinelerinde 3,8 mm’ den 8 mm’ ye kadar kalınlıklarda elde edilir.

Papel, ilk soyulduğu yaş durumdayken dayanıklılığı yeterli olmayabilir. Ancak, modern üretim tesislerinde özel kurutma fırınlarında papelin fazla nemi alınarak, dayanıklılığı arttırılabilir. Fazla nemi uzaklaştırılan papelin, dayanıklılığının artmış olmasının yanında hem küflenmesi engellenmiş olur hem de papel hafifler.

Papeller fırınlama işleminden sonra paketlenir. Paketleme, bağlama şeritleriyle bandajlanarak yapılır. Papellerin ana kullanım alanlarından biri, tel dikiş veya agraf makinelerinde işleme tabi tutularak meyve ve sebze sandıklarının ana malzemesini oluşturmasıdır. Hızlı karşılanması gereken sandık ihtiyaçları için papeller vazgeçilmezdir. Sandıklara konulması gereken tarımsal ürünlerin toplandığı alanlarda, papellerden Hollanda tipi üstü açık sandık üretmek de kolay bir iştir. Papeller gerekli durumlarda, palet tahtası olarak da kullanılabilir. Papel en fazla kullanılan ahşap ambalaj malzemelerinden biridir (www.ambalajsektoru.com).

2.3. Palet

Dış ambalajın en önemli parçası olan palet, paketlenmiş ürünlerin transpalet veya forklift kullanılarak kolaylıkla taşınabilmesi için, ahşap, plastik, metal veya bunların birlikte kullanılmasıyla üretilen ambalaj malzemeleridir.

Paletler, genellikle ahşap kullanılarak üretilir ve dayanıklılığı sağlamak için nervürlü özel çiviler kullanılır.

Dış ticaretin artışı ile, paletler, ülkeler arasında çok daha sık taşınır olduğundan, paletler aracılığı ile zararlı böcek ve canlıların farklı farklı ülkelere taşındıkları görülmüş, bunun önüne geçmek için, paletlerin fumigasyon ve ısıl işlem ile temizlenmesi, uluslararası katı kurallara bağlanmıştır (www.ambalajsektoru.com).

2.4. Oluklu Mukavva

Yaklaşık olarak 135 yıldır kullanıldığı bilinen oluklu mukavva, istenilen şekilde tasarlanabilen, çevreyi % 100 geri dönüşüm oranı sayesinde ve yapıldığı malzeme nedeniyle kirletmeyen, taşıdığı ürünün yapısını bozmadan, koruyarak taşıyan, saklayan, depolayan, üretim koşullarının standardı sayesinde insan sağlığına zararı olmayan, temizleme ve iade yükü bulunmayan, doldurmada, boşaltmada ve depolamada emek ve zaman tasarrufu sağlayan, baskı teknolojilerinin gelişmesi nedeniyle işlenebilen grafik ve yazılar sayesinde bir satış elemanı gibi de davranabilen, stok maliyeti ve depolama maliyeti düşük olan, hafif olduğundan ürüne ek taşıma maliyeti yüklemeyen, tüketici ambalajını da ambalajlayan ve bir sanayi ürünü olduğundan dolayı kullanılır (www.ambalajsektoru.com).

Bu gibi özellikleri onu, en çok tercih edilen ambalaj malzemesi yapar. Sahip olduğu özelliklere sahip başka bir ambalaj malzemesi yoktur (www.ambalajsektoru.com).

2.5. Kağıt Ambalajlar

Kağıt ve kağıt esaslı ambalaj çeşitleri arasında sargılama kağıtları, kağıt torbalar, karton ambalajlar, kağıt esaslı viol ve tepsiler, kompozit kutular, oluklu mukavva kutular, kağıt esaslı variller ve kartlı ambalajlar sayılabilir.

Kağıt esaslı ambalaj malzemelerinin ana hammaddesi kağıttır. Ambalaj kağıdı ve sargılık yapımında kullanılan kağıtlar çok çeşitlidir. Bunlar; glasin, sebze parşömeni, MG sülfit sargılama kağıdı, MG pelür, yağlı kağıt, kraft kağıdı olarak sayılabilir (www.ambalajsektoru.com).

3. Sonuç ve Öneriler

Ahşap esaslı ambalajlama malzemelerinin, dünya’da ithalat ve ihracat rakamları, hatta Türkiye’nin ithalat ve ihracat rakamları açısından baktığımızda, yine ithal edilen ve ihraç edilen malların ambalajlanması gerekliliği konusunu göz önüne aldığımızda ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Ayrıca ahşabın ya da ahşap esaslı malzemelerin gerek fiziksel gerek mekanik özellikleri dikkate alındığında kendisiyle rekabet edebilecek durumda farklı bir malzeme türünün varlığı söz konusu olmadığından ambalajlama açısından önemi bir kez daha gözler önüne serilmektedir.

Dolayısıyla ahşap ve ahşap esaslı ambalajlama malzemelerinin ithalat ve ihracatta, bununla birlikte yurtiçi dağıtımda ülkemiz işletmeleri tarafından yaygın olarak kullanılması ve kullanım miktarlarının arttırılıp, çevreye zararlı emisyonlar bırakan diğer birtakım ambalajlama malzemelerin kullanımlarının azaltılması son derece önemli bulunmaktadır.

Ahşabın %100 geri dönüşüm özelliği nedeniyle çevreye duyarlı bir malzeme olması, ambalajlamada kullanımının son derece önemli olduğunu ortaya koyduğundan, duyarlı olan her işletmenin ambalajlamada, ahşap ve ahşap esaslı malzemelerin kullanımına önem göstermesi gerekmektedir.

5846 sayılı yasa gereği lütfen gerektiği gibi kaynak göstermeden alıntı yapmayınız

---

 Kaynaklar

13paketleme_ve_etiketleme.pdf

Ahşap ambalajın temel kriterleri, www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 19.05.2010

Ahşap ambalajlar, www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 19.05.2010

Ambalaj Sanayi Sektör Raporu (2008), İstanbul İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği

Çivili sandık, www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 19.05.2010

Doğan, G ve Burdurlu, E (1998): Mobilya ihracatı ve yurtiçi dağıtımda ambalajlama. Mobilya Dekorasyon Dergisi.

Kağıt ambalaj,  www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 20.05.2010

Oluklu mukavva, www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 20.05.2010

Palet, www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 20.05.2010

Papel, www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 19.05.2010

Sektörün durumu, www.ambalajsektoru.com. Ziyaret tarihi: 19.05.2010

Türkay, C : Süs bitkileri paketleme rehberi. İGEME.

Ufuk Ahşap Ambalaj, http://www.ufukahsapambalaj.com/ippc.html. Ziyaret tarihi: 19.05.2010

Vikipedi Özgür Ansiklopedi, http://tr.wikipedia.org/wiki/ISPM_15. Ziyaret tarihi: 19.05.2010